Ticari yada bireysel herhangi bir borçtan dolayı kendi adınıza olan taşınır ya da taşınmaz malın üzerinde ipotek, rehin ya da haciz konulmuş olabilir. Bu kayıtlar borcu teminat altına almak için konulabildiği gibi icra takibi başladıktan sonra da fiiliyata dönüşebilmektedir. İcra takibine konu olan taşınır yada taşınmaz malın satışı öncesi yasal olarak kıymet takdiri yapılması gerekmektedir. Kıymet takdiri, malın piyasadaki ortalama değerine odaklı olarak aşağı yukarı belirlenmektedir.
Kıymet takdiri yapacak kişi icra dairesindeki icra müdürü tarafından tayin edilen, SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) lisansı olan, alanında uzman ve ehil olan bilirkişi aracılığı ile yapılmaktadır. Bilirkişinin icra dosyasını da yanına alarak icra müdürünün belirlediği süre içerisinde gerekli araştırmaları yaparak rapor aslı ile birlikte icra müdürlüğüne sunmaz zorunluluğu vardır. Kısa bir zaman önce mala ekspertiz tarafınca değerleme yapılmış olmasının bilirkişi için bir önemi yoktur. Sıfırdan yapılan tarafsız değerleme icra dairesi tarafından dikkate alınacaktır. Borçlu ve diğer ilgililerin bilirkişi tarafınca belirlenen bu değere yasal süresi içerisinde itiraz etme hakkı vardır. İtiraz icra hukuk mahkemesine dava açılarak gerçekleşir. Aşağıda bilirkişinin kıymet takdiri yaparken konusuna göre uyguladığı bazı önemli metotlardan bahsediyor olacağız.
Kıymet takdiri araç için nasıl yapılır?
Öncelikle kıymet takdiri yapılacak olan aracın sabit bir yeri olması gerekmektedir. Aracın hareket halinde olması kıymet takdiri sonrası değişiklik riski nedeniyle (Kaza, parça eksikliği vs.) mümkünse bir otoparkta bağlı olması fayda sağlayacaktır. Bilirkişi, aracın bulunduğu otoparka gelir ve aracı bütünüyle inceler. İncelemekte olduğu noktalar aracın çizik, bozuk ve başkaca hasar durumu başta gelir. Aracın mekanik, dijital ya da hareketine etki sağlayan iç aksamlara fazla değinilmez. Araç hakkında alınan notlar, aracın piyasa değeri ile birleştirilmek suretiyle ortalama 15 gün içerisinde rapora dönüştürülerek icra dairesine teslim edilir. Belirlenecek değer icradan araç satış sürecinde etkin bir rol oynayacaktır.
Kıymet takdirinin gayrimenkul işlemleri nasıl olur?
Bilirkişinin gayrimenkul için kıymet takdiri işlemine başlamadan önce ilk olarak ilgili taşınmazın resmi kontrollerini yapması gerekir.
- Tapou kaydı üzerindeki hisse, pay ve diğer bilgiler için tapu sicil müdürlüğü ‘nden,
- İmar durumu için belediyeden,
- Kadastro durumu için kadastro müdürlüğü ‘nden
gelen cevaplara ihtiyaç duymaktadır. Önceden alacaklı tarafından toplanılması gereken bu cevaplar bilirkişi tarafından incelenmesi akabinde yerinde tespit için taşınmazın bulunduğu adrese hareket eder. Taşınmazın değerini bazı hususlar yakından etkilemektedir. Bu hususlar; Metrekare raiç değeri, binanın yaşı, taşınmazın içerisi, ortalama kira geliri, sosyal alanı, otoparkı, toplu ulaşım durumu ve bölgenin sahip olduğu diğer olanaklardır. Taşınmazın içerisine girerek kıymet takdiri yapılması beklenen icradan satılık ev değerini ciddi anlamda etkileyebilir. Adresteki durumu not alınan taşınmaz için 2. aşama değerini etkileyen emsal fiyatlar olmaktadır. Taşınmazın ortalama piyasasını belirlerken aynı niteliklerdeki emlakçı fiyatları araştırılır. Tüm bu bilgiler sayfalara dökülerek rapor tamamlanır ardından icra dairesine teslim edilir.
Kıymet takdiri taşınır mallar için nasıl yapılır?
Başlamadan önce taşınır mallara örnek verecek olursak; İş makinası, ev mobilyası, iş yeri demirbaş malzemesi, satılmak üzere bekleyen irili ufaklı reyon malları ve aklınıza gelebilecek her türlü malzeme. Haciz anında tutanak altına alınan mallar yediemin deposu deposuna kaldırılır. İcra dosyası icra müdürü tarafından tevdi edilen, alanında uzman bilirkişiye teslim edilir. Bilirkişi malların bulunduğu yerde ürün durumlarını detaylı bir şekilde inceler. Piyasa fiyatı ile birlikte rapor haline getirilir ve icra dairesine sunulur.
Altın, döviz, hisse senedi gibi değeri piyasa koşullarına göre hareket etmekte olan değerli kağıt ve kaynakların kıymet takdiri genel itibariyle bankacı vb. finans uzmanları ile gerçekleşmektedir.
